TÜRKİYE’NİN ULUSAL GIDA KOMPOZİSYON VERİ TABANI
TÜBİTAK KAMAG 1007 PROJE DESTEĞİ İLE KURULDU
TÜBİTAK MAM Gıda Enstitüsü’nün yürütücülüğünde TÜBİTAK KAMAG 1007 kapsamında desteklenen ‘Ulusal Gıda Kompozisyonunun Belirlenmesi ve Yaygın Sürekli Paylaşım Sisteminin Oluşturulması’ projesi başarıyla tamamlanarak ulusal gıda kompozisyon veri tabanı TürKomp kurulmuştur. Uluslararası standartlarda hazırlanan TürKomp’ta 500’den fazla gıdaya ait 100 bileşen için yaklaşık 63000 veri bulunmaktadır.
Türkiye’de üretilen ve tüketilen işlenmemiş ve işlenmiş tarımsal ürünler ile sanayileşmiş geleneksel gıdaların besin öğeleri bileşimlerinin ileri laboratuar analiz teknikleri ile belirlendiği baştan sona izlenebilir veri üretme, kullanma, yönetmeyi içeren özgün ve sürdürülebilir ulusal sistem, TürKomp, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM sunucusu üzerinden hizmet verecektir.
Günümüzde ülkelerin kendi coğrafyalarında ürettikleri ve tükettikleri gıdaları temsil eden güvenilir ve izlenebilir ulusal verilere gereksinimleri vardır. Ancak, bu tip veri üretim sistemi kurmaya yönelik araştırmalar yapısı gereği yüksek maliyet, teknik bilgi birikimi, gelişmiş laboratuar alt yapı olanakları, kapsamlı işbirlikleri gerektiren uzun soluklu ve sürekliliği olan projeler sonucu ortaya konabilmektedir. Ülkemizde de bu gereksinim uzun yıllardır çeşitli yabancı ülkelere ait gıda bileşen veri kaynaklarının kullanımıyla giderilmeye çalışılmıştır. TÜBİTAK KAMAG 1007 proje destekleri kapsamında gerçekleştirilen bu projeyle; tarım, gıda, beslenme, diyet ve sağlık alanında yapılan tüm çalışmalarda doğrudan kullanılmak üzere Türkiye’yi temsil eden gıda bileşen veri üretme sistemi kurulmuştur.
Mevcut uluslararası gıda kompozisyon veri tabanlarının çok azında olan izlenebilir veri üretim sistemi TürKomp’ta elektronik ortamda gerçekleştirilmekte, örneklem atamalarıyla başlayan veri üretimi “TürKomp kalite kıstaslarıyla” standardize edilerek veri yönetimi sağlanmaktadır. TürKomp’ta uluslararası standartlara göre 13 gıda grubuna yer verilmiştir. İşlenmemiş ve işlenmiş gıda sayısının hemen hemen eşit olduğu sistemde, sanayileşmiş geleneksel gıdalara da ayrıca yer verilmiştir. Her ürün için ayrı örneklem protokolünün hazırlandığı araştırmada işlenmemiş gıda örneklemi 2 yıl tüm Türkiye’den, işlenmiş gıda örneklemiyse 1 kez 3 büyük ilden yapılmıştır.
Geleneksel gıda örneklemi 53 ürün için 122 farklı üretim tekniğinin yerinde kayıt altına alınması, bileşen analizleri ile bu ürünlerin Türkiye’nin geleneksel gıdası olduğunun ispatına yönelik hazırlanmış taslak tescil dosyalarından oluşmuştur. Ancak, geleneksel gıdalara ait bileşen verileri, geleneksel gıda yasa tasarısının halen kanunlaşamamasından dolayı ve buna bağlı olarak ulusal tescil işlemini riske sokmamak amacıyla maalesef paylaşıma açılamayacaktır. Beklenen tasarının yasalaşmasını takiben TPE’ye hemen başvurulacak ve veriler TürKomp’ta görülebilecektir.
Verilerin bölge bazında da gösterildiği TürKomp’ta aramalar; “gıdaya”, “bileşene”, “beslenmeye” göre yapılabilmekte, 2 farklı gıda, aynı ekran üzerinde bileşenleri yönünden karşılaştırılabilmekte, bileşenlere göre gıdalar çoktan aza doğru sıralanabilmekte ve “beslenme çantasıyla” günlük enerji ve besin ögesi düzeyleri kolaylıkla hesaplanabilmektedir. Ülkemize ait en üst seviyede güvenilir gıda bileşen veri kaynağı TürKomp, kullanıcı dostu yapısıyla internet ortamında Türkçe ve İngilizce dillerinde bedelsiz olarak ulusal ve uluslararası kullanıcılara kesintisiz hizmet sağlayacaktır. TürKomp’un sürdürülebilirliği, gelişerek hizmetini devam ettirmesi ticarileşme ile gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda firmalara özel bedelli; “sektör marka üyeliği” ve “veri seti satışı” gerçekleştirilecektir. Ayrıca; tüm kullanıcılara yönelik; “TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri Kitabı”, “TürKomp, Gıda Kompozisyon Veri CD’si” ile ulusal düzeyde gıda analiz yöntem birlikteliğine katkı sağlama çerçevesinde hazırlanmış olan “TürKomp, Gıda Kompozisyon Analiz Yöntemleri” kitabı da satışa sunulacaktır.
Tarım, gıda, beslenme, sağlık konularında; eğitim, araştırma, üretim, yatırım, ürün standardizasyonu, mevzuat, ürün geliştirme, menü planlama, özel durumlarda uygulanacak beslenme programlarının hazırlanmasında ve toplumun bilinçli beslenmesinde ulusal veri kaynağı olarak hizmet verecek TürKomp’un hedefleri;
- Toplumun/tüketicinin beslenmeye bağlı yaşam kalitesinin artırılmasına katkı sağlama,
- Gıda bileşen verisi kullanımında dışa bağımlığı ortadan kaldırma,
- Gıda bileşen verisi üretiminde, ulusal düzeyde metot birlikteliğine katkı sağlama,
- Gıda bileşen verisi üreten kurum/kuruluşların analiz sistemlerini güçlendirme,
- Tarım, gıda ve beslenmeyle ilgili ulusal plan ve politikaların oluşturulmasına katkı sağlama,
- Firma üyeliğiyle yerli markaların uluslararası pazar payının artmasına ve sistemin sürdürülebilirliğine katkı sağlama,
- Geleneksel gıdaların tescili yoluyla geleneksel gıdalarımıza ulusal kimlik ve ekonomiye katkı sağlama.
- Tekrarlı araştırmaları önlenmeye ve yeni araştırma alan ile yatırımlarını belirlenmesine katkı sağlamadır.
