4. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi (TASE IV), Norveç'in Tromsø kentinden başlayarak önce Svalbard'a daha sonra Arktik Okyanusunun derinliklerine ilerleyen Norveç bayraklı bilimsel araştırma gemisi PolarXplorer'da gerçekleştirildi. Sefer boyunca rota üzerinde 54 farklı istasyondan numuneler toplandı. TASE IV’te Bulgar ve Şilili araştırmacılar da misafir edildi.
Kuzey Kutbu'ndaki değişikliklerin, deniz biyolojik çeşitliliği üzerinde etkisi bulunmaktadır. Deniz besin ağının temelini oluşturan fitoplankton, bu değişikliklere karşı oldukça hassastır ve ekosistem üzerinde büyük ölçekli etkileri yaratabilir. Benzer şekilde, buzulların ve deniz buzunun erimesi, yalnızca bu habitatlara bağımlı olan türleri etkilemekle kalmaz, aynı zamanda küresel iklim düzenleri, deniz seviyesinin yükselmesi, okyanus dolaşımı ve bunun atmosferle etkileşim üzerinde de etkiler yaratmaktadır.
Şili Antarktika Enstitüsü (INACH) ile TÜBİTAK MAM Kutup Araştırma Enstitüsü arasındaki mevcut iş birliği, Yüksek Enlem Deniz Ekosistemleri Dinamik Araştırma Merkezi'nde (IDEAL) araştırmacı olan María José Nariño'ya, Arktik Okyanusunda bilimsel çalışmalar gerçekleştirmesi adına büyük bir olanak sağladı. Nariño, iklim değişikliğinden kaynaklanan çevresel koşullar sonucu tepki gösteren fitoplanktonların çeşitliliğini, bolluğunu ve ekolojisini incelemek amacıyla, 2024 yılı yaz aylarında kuzey yarımkürede gerçekleştirilen 4. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferine misafir araştırmacı olarak katıldı.
Şili ve Türkiye'den kutup araştırmacıları ile birlikte Kuzey Kutbu'nda gerçekleşen bu ilk iş birliği, gelecekte gezegenin her iki ucunda yapılabilecek karşılaştırmalı çalışmalara da kapı aralamaktadır.
Görev sırasında Nariño, fitoplankton ağları ve gelişmiş filtreleme teknikleri kullanarak numunelerini toplamıştır. Bu araştırması ile genetik çeşitliliğin analizine ve Arktik sularda bulunan toksinlerin tespitine katkıda bulunmaktadır. Nariño, “Benim çalışmamdaki en önemli saha kısmı Arktik Okyanusunun sığ derinliklerinden su numuneleri alabilmekti. Fitoplankton ağıyla dikey troller de yaptık. Tüm bu örneklemeleri, projemizin bir sonraki aşaması olan laboratuvar analizlerinde kullanabilmek için şişelerde sakladık.” dedi.
Nariño Deneyimiyle ilgili ise şunları vurguladı: “TASE IV’te çok şey öğrenme fırsatım oldu. Sefer süresi boyunca tüm araştırmacılarla paylaşımlarda bulundum. Saha çalışması sırasında birbirimize destek olduğumuz göz önüne alındığında, çok zenginleştirici bir deneyimdi.”
Projenin yürütücüsü olan IDEAL Merkezi araştırmacısı Dr. José Luis Iriarte ise “Arktik Okyanusu, özellikle Avrupa'daki küresel değişimlerin hassas bir göstergesidir. Bu bölge benzersiz ekosistemlere ve yüksek biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapıyor ve Antarktika gibi dünyanın diğer bölgelerine kıyasla yaşanan hızlı ısınma nedeniyle tehdit altında” dedi. Iriarte, bu projenin sonuçlarının fitoplanktonun kutup bölgelerindeki iklim değişikliklerine nasıl tepki verdiğini ortaya çıkaracağını vurguladı. “Bu değişiklikler, küçük organizmaların baskınlığının arttığı kutup bölgelerinde türlerin bileşimini ve bolluğunu değiştiriyor. Ayrıca fitoplanktonun bileşimindeki ve bolluğundaki değişiklikler, daha yüksek trofik seviyeleri etkileyecek ve hem deniz faunasını hem de insan sağlığını etkileyen toksik veya zararlı türlerin ortaya çıkmasına neden olabilir” şeklinde ekledi.
Proje, yüzey sularındaki fitoplankton toksinlerinin tanımlanması ve ölçülmesinin yanı sıra, ileri filtreleme teknikleri kullanılarak fitoplanktonun genetik çeşitliliğinin analiz edilmesine de odaklanmaktadır.
TASE IV, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın desteğiyle ve TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü koordinasyonunda gerçekleştirildi.
Kuzey Kutbu'ndaki iki ülke arasındaki bu öncü iş birliği, her iki ülkenin de Antarktika'da birkaç yıldır sürdürdüğü ve yalnızca bilimsel ve lojistik yönleri değil, eğitim yönlerini de içeren ilişkilerden ileri gelmektedir. Bu ortak çalışma, kutup araştırmalarında önemli bir ilerlemeyi temsil ederek, bu bölgelerin aşırı hassas ekosistemlerini korumaya yönelik çabaları bir araya getirmekte ve iklim değişikliğinin etkilerinin en belirgin ve acil olduğu alanlarda araştırmaların sürdürülmesinin önemini vurgulamaktadır.
İlerleyen dönemlerde de ülkeler arası iş birlikleri güçlendirilerek, Ulusal Kutup Bilim Seferlerimize, yabancı ülkelerden araştırmacıların davet edilmesiyle ülkemizin uluslararası bilime olan katkısı artarak sürdürülecektir.